Toplam Okunma 0
Öğrencisiniz ve okumanız gereken bir yığın makale var. Bir sürü de detay var ve önemli yerleri kaçırmaktan korkuyorsunuz. Ne yapsanız acaba? <>>< Okurken bazı yerlerin altını çizseydik de sonra sadece oralara göz atsaydık ne hoş olurdu değil mi? Arkadaşınız makaleleri basarak kalemle ilgili yerleri çizip oraları incelerken siz de aynısını yapmak istemez miydiniz?
Birçok arkadaşımın “eveeet!” diye haykırdığını duyar gibiyim. Peki, aslında bunun mümkün olduğunu, gayet de basit olduğunu söylesem sizlere ne düşünürdünüz?
<>>< Evet, sorunun yanıtı üç kelimeden ibaret: İşaretlenmiş okuma aracı. Eğer JAWS for Windows kullanıyorsanız, MS Word, PDF, internet ortamı gibi noktalarda belgelere işaretlenmiş okuma aracını kullanarak çok daha fazla hakim olabilir ve yazı içinde istediğiniz önemli noktalara çok daha hızlı biçimde ulaşabilirsiniz.
GETEM’de öğrenci arkadaşlarımızla konuşurken, aslında herkesin bildiğini sandığım bu özelliğin çoğu kişi tarafından ya bilinmediğini ya da hiç kullanılmadığını gördüm. Ben de hazır yeni öğretim yılı başlarken bu konuyu ele alayım dedim.
Aslında kendi Facebook hesabımda bu ay yaptığımız Prag ve Viyana gezileri doğrultusunda bir erişilebilirlik karşılaştırması yapacağımı yazmıştım; ama ne yalan söyleyeyim, durumu toparlayacak düşünsel vakti harcayamadım bir an. O nedenle Böyle bir arayış İçinde Olanlara Adem Abi’nin Japonya yazısını önerip cepten yemeye karar verdim. Ama sözüm olsun, bu konuda mutlak yazacağım.
Gelin şimdi bu işaretlenmiş okuma aracı da neymiş şöyle daha yakından bakalım. yüz Sayfalık bir okuma var önünüzde ve açtınız bu belgeyi. Yarın da bir sunumunuz var ve doğru bir özet çıkarmak gerekiyor. Tüm belgeyi okuyacaksınız; ama sonra önemli noktaları nasıl not almalı? Yeni bir boş belge açsak oraya yazsak; ama vakit az, bu işi hızlıca nasıl yapsak? Uykunuz da çok geldi değil mi? Göz kapakları ağırlaşmaya başlıyor mu ne? Ah! Televizyonda da enfes bir film varmış, onu mu izleseniz acaba?
Hadi ama kaçış yok bir biçimde okumanız gerekli bu yazıyı. İşte İşaretlenmiş okuma aracı böyle ikilemler yaşadığınız bir esnada hayat kurtarıcı olabilir. Bir yazıyı okurken önemli bulduğunuz noktaların altını çizebilir ve sonra yalnızca altını çizdiğiniz yerleri okuyarak zamandan kazanabilirsiniz.
Önce İşaretlenmiş okuma aracını bir tanıyalım. Bir Word, PDF veya internet belgesi açıkken insert+f2 tuşlarına basınca çıkan listeden oklar yardımıyla İşaretlenmiş Okuma aracını bulalım ve enter ile içine girelim.
Karşımıza atlayarak okumada kullanılacak kural türü seçim kutusu gelir ve aşağı yukarı oklarla bulabileceğimiz dört seçenek bulunur:
Her paragrafın ilk satırını oku,
Her paragrafın ilk cümlesini oku,
Okumada uygulanacak metin kuralları,
Okumada uygulanacak biçim ve renk kuralları.
En basit anlamıyla süreci uygulamak istiyorsak, buradan Her paragrafın ilk cümlesini oku öğesini seçip enter yapalım. Bir daktilo sesi duyacaksınız ve her paragrafın ilk cümlesinin yazılı olduğu yeni bir metin belgesi linkler halinde karşınıza çıkıverecek. Dilerseniz bu metni alıp başka bir boş dosyaya kopyalayın. Her madde bir bağlantı şeklinde görünecek. Hangi maddeye tıklarsanız imleç doğrudan oraya gidecektir.
Dilerseniz escape yapıp buradan çıkalım. Şimdi tümünü okuma için kullandığımız insert+aşağı oka bir de kontrol ekleyelim, yani ctrl+insert veya capsLock+aşağı oka basalım. İmlecin bulunduğu yerden başlayarak Metninizde yazılı her paragrafın ilk cümlesinin okunup geri kalanın atlandığını göreceksiniz.
Bu kadar basit biçimde bile bir metne hızlıca göz atabildik değil mi? Ama dahası da var. Gelin diğer kural türlerine de bir göz atalım. İşaretlenmiş Okuma aracına bir daha girelim ve bu Sefer, kural türü olarak “Okumada uygulanacak metin kuralları” seçeneğini seçelim. Şimdi bir iki şeyi daha ayarlamamız gerekecek. JAWS’tan, tamamen kendi belirlediğimiz bir metin kalıbını arayarak, yalnızca bu metin kalıbının geçtiği yerleri okumasını isteyeceğiz. Bunun için iki kez tab tuşuna basalım ve gelen “Metin arama kalıbı” alanına belgemiz içinde geçecek bir şey yazalım. Örneğin içinde yalnızca Psikoloji geçen yerlerin okunmasını isteyebiliriz. Bu metin ille de anlamlı bir şey olmak zorunda değil, Siz metnin belirli yerlerine örneğin “<>><” küçüktür büyüktür büyüktür küçüktür işaretleri koyabilir ve yalnızca bu ifadenin geçtiği yerlerin okunmasını isteyebilirsiniz. Böylece kendi metninizin altını çizmiş olursunuz. Tabii metne böyle müdahaleler yapacaksanız, PDF veya internet belgesinden ziyade bir müdahale edilebilir MS Word belgesi işinizi görecektir.
Önce belgenizde geçen anlamlı bir şeyle test yapalım. Örneğin bu yazıyı okuyorsanız, “Metin Arama kalıbı” bölümüne İşaretlenmiş yazalım.
Ardından bir kez daha taba basalım ve söyleme birimi kısmındaki üç seçenekten birini seçelim: “Metin kuralı içeren satırlar”, “Metin kuralı içeren cümleler”, “metin kuralı içeren paragraflar”. Ben böyle zamanlarda genellikle söyleme birimi olarak cümleyi seçerim daha anlamlı olması için; ama tercih size kalmış tabii. Ardından basın enter tuşuna. Yine metninizde, belirlediğiniz kural doğrultusunda atlamalarla yalnızca aradığınız ifadenin geçtiği söyleme birimlerinin listelendiğini göreceksiniz. Dilerseniz escape yapın ve ctrl+insert+aşağı okla istediğiniz yerden başlayarak metninizi böyle okuyun. Okuma bittiğinde JAWS size kaç eşleşme bulunduğunu da söyleyecektir.
Şimdi de metnimizde okunacak yerleri kendimiz belirleyelim. Tekrar hatırlatayım, bunun için MS Word gibi müdahale edebileceğiniz bir yerde olmalısınız. Herhangi bir belgeyi okumaya başlayalım ve önemli gördüğümüz bir cümledeki ilk kelime öncesine metinde geçmeyen anlamsız bir ifade koyalım örnek: küçüktür büyüktür büyüktür küçüktür işaretleri. Bu biçimde metnimizi sonuna kadar inceleyelim ve gerek duyduğumuz yerlere bu 4 karakteri girelim ya da yapıştıralım. Şimdi İşaretlenmiş Okuma aracını açalım, ilk bölümden “metin kuralları” seçeneğini seçelim. “Metin arama kalıbı” bölümüne işaretlemek için belirlediğimiz ifadeyi yazalım. Örnek: “<>><”. Söyleme biriminden bize uygun olanı seçelim ve enter ile süreci başlatalım.
<>>< İşte Bu kadar kolay, bu kadar basit bir işlemle metninizin bir nevi kısa özetini çıkarmış oldunuz.
Bu yazının bazı yerlerine yukarıda örnek verdiğim işaretleri sakladım. Yazı içinde İşaretlenmiş Okuma Aracını Çalıştırın bakalım bu cümleleri bulabilecek misiniz?
İşaretlenmiş okuma aracını yeniden açtığınızda Kural geçmişi alanını da göreceksiniz. Daha önce oluşturduğunuz kuralları yeniden oluşturmak zorunda değilsiniz. Uygulamak istediğiniz kuralı buradan seçip enter yapmanız yeterli olacaktır. Metin içinde ctrl+insert+aşağı oka bastığınızda en son seçili kural doğrultusunda atlayarak okuma yapılacağını hatırda tutun.
“Peki, gerçekten altı çizili ya da koyu yazılmış bir yeri okumak veya yalnızca kırmızıyla yazılmış yerleri okumak mümkün değil mi?” diye soruyorsanız yanıtım elbette, evet, olacak. Bu durumda Kural türü bölümünden dördüncü kuralı, yani “Okumada uygulanacak biçim ve renk kuralları” seçeneğini seçiyoruz. Tab ile ilerlediğimizde, Metin rengi ve arka plan rengi seçim kutularıyla karşılaşacağız. Eğer renge göre bir okuma planlıyorsak, bu iki seçim kutusundan birinde veya her ikisinde oklar yardımıyla ya da rengin baş harfine basarak istediğimiz rengi belirleyebiliriz. Örneğin ben yine bu yazıda Bazı kelimelerin Metin Rengini Kızıl Derili Kırmızısı 3 yaptım. Hadi Bakalım Hangi cümleler ola ki bunlar. Yapması benden bulması sizden.
Eğer renge göre bir okuma planlamıyorsak, buralara dokunmadan geçelim. Tab ile ilerlerken, koyu, yatık, altı çizili, üstü çizili, gölge gibi bir dizi onay kutusuyla karşılaşacağız. Bunlardan dilediğimiz bir veya daha fazlasını işaretleyebiliriz.
Örnek olarak bu yazıdaki bazı cümlelerin ilk kelimelerinin altını çizdim. Bakalım İşaretlenmiş Okuma yaparak bulabilecek misiniz?
Bunun için altı çizili onay kutusunu işaretleyin ve tab ile ilerleyerek söyleme birimini kendinize göre ayarlayın. Enter yaptığınızda atlayarak okuma başlayacaktır.
Lütfen unutmayın, o an imleç yazının neresindeyse, okuma ondan sonrası için gerçekleşecektir. Bu nedenle metnin en başına gelip okumayı böyle başlatmanızı öneriyorum.
Kendiniz de bir metin incelerken anlamsız işaretler koymak yerine önemli yerlerin altını çizebilir ve sonrasında yalnızca altı çizili bölümleri okuyabilirsiniz. Ben, bunun için metni okurken, önemli bulduğum bir cümle geçtiyse ilk kelimeyi ctrl+shift+sağ ok ile seçiyorum ve ctrl+shift+a ile alt çizgi açık yapıyorum. Bunun yerine ctrl+k yaparak koyu seçeneğini de açabilirsiniz. İngilizce Word kullananlarda, yukarıdaki kısa yollar, alt çizme için ctrl+U, koyu için ctrl+B olacaktır, hatırlatayım. Bu biçimde metni sonuna kadar okuyorum ve işimi bitirip İşaretlenmiş okuma aracını çalıştırdığımda güzel bir özetim oluyor.
İşaretlenmiş okuma aracı içinde tab ile dolaşırsanız, kuralı sil, tüm kuralları sil düğmelerini, Atlayarak Okumayı Göster onay kutusunu, Atlayarak okumayı başlat, özet oluştur ve kapat düğmelerini de göreceğinizi hatırlatalım.
Dediğim gibi bu ay biraz cepten yedim. Ama öğrenciler ve bir yazıya hızlı biçimde göz atmak isteyenler için yararlı olduğunu düşündüğüm bir özelliği tekrar anlatmak istedim. Zaten bunu bilenlerden affola diyor, okumalarınızı engelsiz ve erişilebilir biçimde yapabilmeniz umuduyla yazımı sonlandırıyorum.