Toplam Okunma 0
Avusturya’nın Linz bölgesindeki Johannes Kepler Üniversitesinde 8-12 Temmuz tarihleri arasında görme engellilerin matematik ve grafiklere erişimi konulu çalıştaylar içeren yaz kampı düzenlendi. Matematik öğretmeni olarak katıldığım çalıştayda gözlem ve deneyimlerimi Türkiye’ye dönüşte görme engelli öğrencim olan Olcay Aşcı ile paylaştım. Gupta ve Bansal (2016) tarafından dokunmadan Excel grafik ve diğer uygulamalara erişim konusunda yapılan çalışmaları ülkemizdeki ulusal sınavlarda çıkan grafik problemleri üzerinden inceledik. Çünkü görme engelliler sınavlarda şekil, grafik içeren sorulardan muaf tutulmaktadır. Bu bağlamda çalışmamızın amacı dokunsal veya sesli grafiklerin oluşturulmasından daha ekonomik ve erişilebilir grafikleri Microsoft Excel de ücretsiz NVDA ekran okuyucu ile kullanılabilirliğini incelemektir. Ulusal sınavlarda grafik içeren çoktan seçmeli testteki sorulardan seçilen üç grafik (sütun, daire ve çizgi) problemi üzerinde yaşadığı deneyimleri görme engelli öğrencim olan Olcay Aşcı sizlere anlatacaktır.
NVDA ile grafikleri okumak için, Excel çalışma sayfası üzerinde insert+f7 tuşlarıyla sayfa içindeki objeleri listelememiz ve buradan grafiği bulmamız yeterli olacaktır. Ancak bu noktadan sonra grafiği yön tuşlarımızla okuyabilmemiz için insert+boşluk yaparak odak kipine geçmemiz gerekir. Odak kipi sanal ekranlarda form tarzı doldurduğumuzda açılan kip. Odak kipine geçtikten sonra, Grafik içinde aşağı yukarı yön tuşlarıyla figürün ana bölümleri arasında dolaşabiliriz. Burada aşağı yön tuşuyla seri denen bölüme gelip, sağ sol yön tuşlarıyla dolaştığımızda, NVDA bize hem veri başlığını, hem de o anki değeri gayet açıklayıcı biçimde okuyor.
Örneğin, Hale Hocamın hazırladığı Excel dosyasının üçüncü sayfasında bir kişinin haftalık harcadığı paranın günlere göre dağılımı sorulmuş. Buradaki çizgi figürüne insert+F7 ile gelen listeden ulaşıp insert +boşluk ile odak kipine geçip ve aşağı ok yaparak seriyi bulduktan sonra, artık sağ ve sol yön tuşlarıyla her gün ne kadar para harcandığını NVDA bize okuyor. (Gün pazartesi, harcanan para 4.0 veri noktası 1 gibi). Bununla da yetinmiyor, bir sonraki güne geçtiğimizde ne kadar artma veya azalma olduğunu da belirtiyor. Bu nokta Türkçeleştirilmemiş açıkçası ama örneğin Salı günü harcama 2 olduğu için birinci noktadan 2 azalma var tarzı bir açıklama yapıyor NVDA. Yani grafikle ilgili her şeye hâkim oluyorsunuz.
Yine ikinci sayfadaki dairesel grafiği de NVDA ile okumak çok zevkli. Bu grafikte yine insert+f7 ile listeden grafiği bulup odak kipine geçmemizi takiben aşağı yön tuşuyla seri bölümüne geldiğimizde, her sağ oka basışta, hem eğitim, giyecek, içecek gibi alanlara ne kadar harcama yapıldığı bilgisi, hem de bunun yüzde kaçlık bir pasta dilimine karşılık geldiği çok başarılı biçimde okunuyor.
Görme engelli öğrenci Excel’de hazırlanan grafik içeren matematik problemleri üzerinde kolaylıkla gezinip, verileri grafik üzerinde okuyarak yorumlama ve bu değerler ile problemi çözebilme imkânı bulmuştur. Ancak şunun altını çizmemiz gerek NVDA ekibinin grafik alanlarındaki bazı ifadeleri Türkçeleştirmeleri anlaşılırlık açısından çok daha faydalı olacaktır Ayrıca Excel üzerinde verilerle oluşturulan tüm grafik türleri erişilebilir biçimde hazırlandığı sürece NVDA dışında Jaws for Windows ile de okunabilmektedir. Dolayısıyla matematik nasıl mükemmel bir eşitleyici ise, görme engelli öğrencilerin de bu alandan yararlanma fırsatlarının eşit olmasını sağlayacak matematik öğretim materyallerinin hazırlanması önemlidir.