Bizler bu bildiriye imza koyan tüzel kişiler olarak, anayasal bir hak olan gizli oy hakkının kesin bir şekilde engellilere de uygulanması için seçim yasasında gerekli  değişikliğin yapılmasını talep ediyoruz. Engellilerin tek başlarına ve gizli biçimde oy kullanma haklarının bu şekilde garanti altına alınmasını bekliyoruz. Bu amaçla aşağıda detaylarını bulacağınız yasa değişiklik önerisi ve kapsamlı gerekçesini hazırladık. Sizler de tüzel örgütleriniz adına bildirimize destek vermek isterseniz aşağıdaki bağlantıda bulunan formu doldurup imzacılar arasına katılabilirsiniz.

https://forms.gle/5oVHwbN7Puj9WkU3A

İmzacı Tüzel Kişiler

AGRIDA TARIM VE TURIZM DERNEGI

Altınokta Körler Derneği

Altınokta Körler Derneği İstanbul Şubesi

Altınokta Körlere Hizmet Vakfı

 Boğaziçi engelliler Spor kulübü derneği

Denizli Otizm Derneği

Dicle Görme Engelliler Derneği

Diyarbakır Görme Engelliler Spor Kulübü Derneği

Diyarbakır Sspe Çocuk Hastalığı ve Hasta Yakınları Yardımlaşma Derneği

Eğitimde Görme Engelliler Derneği

Eğitimsen İstanbul 1nolu şube

EğitimSen Ankara 2 No.lu Şube

ENGELLİ HAKLARI İZLEME VE SAVUNUCULUK AĞI / EHİSA

Engelliler Konfederasyonu

Engelsiz Bileşenler Federasyonu

Engelsiz Erişim Derneği

Eşit Fırsatlar ve Engelsiz Kariyer Derneği

Evrensel Görme Özürlüler Derneği

Görenkalpler eğitim Derneği

Görme Engelli Evrensel Hukukçular Derneği

Görsem görme engelliler dayanışma derneği Kocaeli şubesi

HDP Engelliler Komisyonu

HERKES İÇİN ERİŞİLEBİLİR YAŞAM AKADEMİSİ DERNEĞİ

Karadeniz Görme Engelliler Derneği

KESK HABER-SEN 4 NOLU ŞUBE

Körler ve Gönüllüler Derneği

Nilüfer Belediyesi Görme Engelliler Spor Kulübü

Özgür Eller Otizm İnisiyitafi

SAKARYA HENDEK GÖRME ENGELLİLER

Ses Aksaray şube

Ses Şİşli şube

Sesli betimleme derneği

Şanlı görme engelliler Spor kulübü derneği

Tarım Orkam-Sen Ankara Şubesi

Trabzon görme engelliler sanat ve spor Kulübü

Türkiye görme engelliler derneği

Türkiye Körler Federasyonu

Türkiye Komünist Hareketi

Uluslararası Genç Arayış Derneği

Üniversite İdari Personel Sendikası Boğaziçi Üniversitesi Temsilciliği

298 SAYILI SEÇİMLERİN TEMEL HÜKÜMLERİ VE SEÇMEN KÜTÜKLERİ HAKKINDA KANUN’un 93. MADDESİNE KARŞI DEĞİŞİKLİK ÖNERİMİZ:

DEĞİŞİKLİK TALEP EDİLEN 93. MADDENİN TAM METNİ

 

 

Birleşik oy pusulasının atılması ve işaretleme :

Madde 93 – (Değişik: 17/5/1979-2234/1 md.) Kapalı oy verme yerinde birleşik oy pusulasını katlayıp yapıştırdıktan sonra, seçmen burasını terk eder ve birleşik oy pusulasını sandığa bizzat atar.

Körler, felçliler veya bu gibi bedeni engellilikleri açıkça belli olanlar, bu seçim çevresi seçmeni olan akrabalarından birinin, akrabası yoksa diğer herhangi bir seçmenin yardımı ile oylarını kullanabilirler. Bir seçmen birden fazla malule refakat edemez.(1) (Değişik üçüncü fıkra: 13/3/2008-5749/9 md.) Kurul başkanı, oyunu kullanan seçme ne kimlik kartını verirken seçmen listesindeki adı karşısına imzasını attırır. İmza atamayanların sol elinin başparmağının izinin alınmasıyla yetinilir. Bu parmağı olmayan seçmenin hangi parmağını bastığı yazılır.

 

DEĞİŞİKLİK METNİ VE GEREKÇESİ:

 

298 SAYILI SEÇİMLERİN TEMEL HÜKÜMLERİ VE SEÇMEN

KÜTÜKLERİ HAKKINDA KANUN’un 93. Maddesinin 2. Fıkrası aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Engelli bireyler hakkında oy kullanacağı sandıkta her türlü önlem alınır. Yüksek seçim kurulu; engelli bireyleri gizli, Bağımsız ve tek başına oy pusulasına işaretleme yapabilmesi için Teknik alt yapıyı hazırlar ve her türlü araç gereci o sandıkta bulundurur. Eğer isterse engelli birey, kendisinin belirleyeceği bir kişinin refakatiyle oyunu kullanabilir.

Madenin sonuna aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

Bu madde kapsamında yapılacak uygulama ve alınacak önlemleri gösteren usül ve esaslara ilişkin düzenlemeler, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Adalet Bakanlığı ve Yüksek Seçim Kurulu’nca kanunun yayımı tarihinden itibaren üç ay içerisinde çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

KANUN GEREKÇESİ:

Bilindiği üzere seçimler ve seçimlerde vatandaşların bağımsız, hür iradeleriyle gizli olarak oy kullanmaları anayasa, uluslararası anlaşmalar ve diğer kanunlarla tartışmaya mahal vermeyecek şekilde güvence altına alınmıştır. Ancak genelinde engelli bireylerin özelinde ise görme engelli bireylerin oy kullanmaları hususuna gelince ne yazık ki onlar için bu güvencenin varlığından söz etmek mümkün değildir. Yine anayasa, uluslararası anlaşmalar ve diğer kanunlarla engelli bireylerin gizli ve bağımsız oy kullanmaları hususu kesin olarak hükme bağlanmışken, değişiklik yapılmasını talep ettiğimiz 93. Madde incelendiğinde bu maddenin görme engelli bireylerin ancak bir refakatçiyle oy kullanabileceklerini düzenlediği, onların bağımsız ve gizli oy kullanmalarını diğer mevzuata aykırı olarak engellediği görülecektir. Hal böyle olunca anayasa ve diğer mevzuatla güvence altına alınan gizli oy kullanma hakkı bu maddeyle ihlal edilmektedir. Tüm engel gruplarının gizli ve bağımsız oy kullanmaları konusunda kanunda açık ve çözüme yönelik hüküm bulunmadığından, engel grubuna göre bu hakkın kullanılması sandık kurulunun keyfiyetine kalmakta, zaman zaman bu hak kolayca sınırlanabilmektedir.

Kaldı ki bu durum Birleşmiş Milletler engelli hakları izleme komitesinin de dikkatinden kaçmamış, aşağıda gösterdiğimiz tespit ve tavsiye kararlarıyla seçim kanununda değişiklik yapılması hususu komitece ülkemize tavsiye edilmiştir.

1. Komite aşağıda belirtilen hususlarda endişe duymaktadır:

      (a) Zihinsel ya da psiko-sosyal engelli bireylerin seçme ve seçilme hakkını kullanmasını engelleyen yasa hükümleri;

      (b) Oy merkezlerinin ve seçim sandıklarının erişilebilir olmaması ve Braille, işaret dili ve Easy Read gibi erişilebilir formatlarda malzeme ve bilginin eksikliği;

      (c) Seçim ve siyasi süreçlerde engelli bireylerin ihtiyaçlarının dikkate alınması için seçim görevlilerine yönelik eğitim programları gibi farkındalık arttırıcı bilginin olmaması;

2. Komite, Taraf Devlet’e altta belirtilen tavsiyelerde bulunmaktadır:

     (a) Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunun değiştirilerek, zihinsel ya da psiko-sosyal engelli bireylerin seçme ve seçilme haklarını yasaklayan hükümlerin kaldırılması;

     (b) Oy merkezlerinde, kırsal ve merkezden uzak alanlarda olan seçim sandıklarına bilhassa özen gösterilerek, tüm engelli bireyler için erişilebilir formatlarda bilgi ve materyalin hazır edilmesi, oy kullanımı için erişilebilir ortam olması ve kapalı oy kullanma usulünün temin edilmesi;

     (c) Engelli bireylerin seçim ve siyasi süreçlere etkili katılımlarının sağlanması amacıyla, engelli bireylerin hakları konusunda seçim görevlilerine seçim sürecinin her aşamasında uygun eğitim verilmesi.

 

Komite’nin de genel hatlarıyla dikkat çektiği üzere görme engelli bireylerin oy kabininde tek başına işaretleme yapamamaları, fiziksel engeli bulunanların sandıklara ulaşamamaları, işitme engellilere, sandıkta işaret diliyle yardım edecek görevlilerin bulunmaması ve diğer engel gruplarının engel durumuna göre seçimlerde alınacak önlemlerin belirlenmemiş olması, engelli bireylerin oylarının kendi iradeleriyle seçim sandığına yansımasının önünde bir engel teşkil etmektedir.

Görme engelli bireylerin rızaları dışında bir refakatçiyle oy kullanmaları aşağıdaki sakıncaları doğurmaktadır.

1- Ülkemizde oy kullanmak hem çok önemli bir olgudur hem de önemli bir sosyokültürel durumdur. Öyle ki zaman zaman eşler dahi bir birlerinden kullandıkları oy tercihini gizleyebilmektedir. Halbuki bir engelli bireyin refakatçiyle oy kullanıyor olması oyunun gizliliğini ortadan kaldırmaktadır.

2- Bilhassa görme engelli grubunda görme engelli bireyle birlikte oy kabinine giren refakatçinin, görme engelli bireyin belirttiği tercih yerine kendi tercihini kullanma olasılığı her zaman mevcut bir olasılıktır ve tek başına bu durum dahi vatandaş iradesinin oy sandığına yansıması önünde bir engel teşkil etmektedir.

3- Kabine giren engelli birey, tercihinin refakatçisi tarafından öğrenilmesini istemeyebilir, belki çekindiği, belki de korktuğu için gerçek iradesini ortaya koyamayabilir. Hele bu durum, tek başına yaşayan ve bir yakını olmayan engelliler adına bir sandık görevlisi tarafından oyun kullanılması durumunda tamamen hür iradenin sakatlanması sonucunu doğuracaktır.

Günümüzde engelli bireylerin tek başlarına bağımsız olarak oy kullanmaları mümkündür ve bunu sağlayacak birçok yöntem ve sistem bulunmaktadır. Bu konuda somut örnekler bulunmaktadır. Ülkemizde yapılan son üç seçimde görme engelli bireylerin tek başlarına bağımsız olarak oy kullanabilmelerinin mümkün olduğu; Engelsiz Erişim derneğinin hazırlayarak görme engelli vatandaşlara dağıttığı oy pusulası şablonlarının kullanılması suretiyle görülmüştür. Kaldı ki bu oy pusulası şablonlarının kullanılmasına Yüksek Seçim Kurulunca da izin verilerek görme engellilerin bağımsız oy kullanabilmelerinin önü açılmıştır.

Ancak bu tür erişilebilir uygulamaların sivil toplum kuruluşlarınca yürütülmesi hem fiziken imkansızdır hem de kanunla düzenlenmesi gereken böyle bir önemli hususun sivil toplum kuruluşlarının inisiyatifine bırakılması sürdürülebilirliğin önünde engel teşkil etmektedir. Öte yandan elli milyon görme engeli olmayan vatandaş için kullanıma uygun oy pusulalarını bastıran YSK’nın çok daha az sayıda olan görme engelli vatandaşlar için şablon vb. araç gereçleri temin etmekten imtina etmesi kabul edilemez. Bu somut durum tüm engel durumlarına teşmil edilebilir. Bu durum hem Anayasa’da düzenlenen eşitlik ilkesine hem de İHAM ve AYM kararlarında atıf yapılan pozitif yükümlülük doktrinine açıkça aykırıdır.   

Değişiklik yapılmasını zorunlu kılan ve açıkladığımız gerekçeye dayanak alınan mevzuat metinleri aşağıdaki gibidir.

ANAYASA:

      X. Kanun önünde eşitlik

      Madde 10 – Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. 

      (Ek fıkra: 7/5/2004-5170/1 md.) Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür. (Ek cümle: 7/5/2010-5982/1 md.) Bu maksatla alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz.

      (Ek fıkra: 7/5/2010-5982/1 md.) Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz.

      Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz.

      Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde (…)1 kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar.

     

1 9/2/2008 tarihli ve 5735 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle, bu fıkraya “bütün işlemlerinde” ibaresinden

sonra gelmek üzere “ve her türlü kamu hizmetlerinden yararlanılmasında” ibaresi eklenmiştir. Daha sonra bu ibare; Anayasa Mahkemesinin 5/6/2008 tarihli ve E.: 2008/16, K.: 2008/116 sayılı Kararı ile iptal edilmiştir.

      II. Seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakları

      Madde 67 – Vatandaşlar, kanunda gösterilen şartlara uygun olarak seçme, seçilme ve bağımsız olarak veya bir siyasi parti içinde siyasi faaliyette bulunma ve halkoylamasına katılma hakkına sahiptir.

      (Değişik fıkra: 23/7/1995-4121/5 md.) Seçimler ve halkoylaması serbest, eşit, gizli, tek dereceli, genel oy, açık sayım ve döküm esaslarına göre, yargı yönetim ve denetimi altında yapılır. Ancak, yurt dışında bulunan Türk vatandaşlarının oy hakkını kullanabilmeleri amacıyla kanun, uygulanabilir tedbirleri belirler.

      (Değişik fıkra: 23/7/1995-4121/5 md.) On sekiz yaşını dolduran her Türk vatandaşı seçme ve halkoylamasına katılma haklarına sahiptir.

      Bu hakların kullanılması kanunla düzenlenir. 

      (Değişik fıkra: 23/7/1995-4121/5 md.) Silah altında bulunan er ve erbaşlar ile askeri öğrenciler, taksirli suçlardan hüküm giyenler hariç ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlüler oy kullanamazlar. Ceza infaz kurumları ve tutuk evlerinde oy kullanılması ve oyların sayım ve dökümünde seçim emniyeti açısından alınması gerekli tedbirler Yüksek Seçim Kurulu tarafından tespit edilir ve görevli hakimin yerinde yönetim ve denetimi altında yapılır. 1

      (Ek fıkra: 23/7/1995-4121/5 md.) Seçim kanunları, temsilde adalet ve yönetimde istikrar ilkelerini bağdaştıracak biçimde düzenlenir.

      (Ek fıkra: 3/10/2001-4709/24 md.) Seçim kanunlarında yapılan değişiklikler, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmaz.

     

      D. Milletlerarası antlaşmaları uygun bulma

      Madde 90 – Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletlerle ve milletlerarası kuruluşlarla yapılacak antlaşmaların onaylanması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlıdır.

      Ekonomik, ticari veya teknik ilişkileri düzenleyen ve süresi bir yılı aşmayan antlaşmalar, Devlet Maliyesi bakımından bir yüklenme getirmemek, kişi hallerine ve Türklerin yabancı memleketlerdeki mülkiyet haklarına dokunmamak şartıyla, yayımlanma ile yürürlüğe konabilir. Bu takdirde bu antlaşmalar, yayımlarından başlayarak iki ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisinin bilgisine sunulur.

      Milletlerarası bir antlaşmaya dayanan uygulama antlaşmaları ile kanunun verdiği yetkiye dayanılarak yapılan ekonomik, ticari, teknik veya idari antlaşmaların Türkiye Büyük Millet Meclisince uygun bulunması zorunluğu yoktur; ancak, bu fıkraya göre yapılan ekonomik, ticari veya özel kişilerin haklarını ilgilendiren antlaşmalar, yayımlanmadan yürürlüğe konulamaz.

      Türk kanunlarına değişiklik getiren her türlü antlaşmaların yapılmasında birinci fıkra hükmü uygulanır.

      Usulüne göre yürürlüğe konulmuş Milletlerarası antlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz. (Ek cümle: 7/5/2004-5170/7 md.) Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası antlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası antlaşma hükümleri esas alınır.

 

 

 

ENGELLİLER HAKKINDA KANUN (1)

               Amaç

               Madde 1- (Değişik:6/2/2014-6518/62 md.)

               Bu Kanunun amacı; engellilerin temel hak ve özgürlüklerden faydalanmasını teşvik ve temin ederek ve doğuştan sahip oldukları onura saygıyı güçlendirerek toplumsal hayata diğer bireylerle eşit koşullarda tam ve etkin katılımlarının sağlanması ve engelliliği önleyici tedbirlerin alınması için gerekli düzenlemelerin yapılmasını sağlamaktır.

               Genel Esaslar

               Madde 4- (Değişik:6/2/2014-6518/64 md.)

      Bu Kanun kapsamında bulunan hizmetlerin yerine getirilmesinde;

      a) Engellilerin insan onur ve haysiyetinin dokunulmazlığı temelinde, kendi seçimlerini yapma özgürlüğünü ve bağımsızlığını kapsayacak şekilde bireysel özerkliğine saygı gösterilmesi esastır.

      b) Engelliliğe dayalı ayrımcılık yapılamaz, ayrımcılıkla mücadele engellilere yönelik politikaların temel esasıdır.

      c) Engellilerin tüm hak ve hizmetlerden yararlanması için fırsat eşitliğinin sağlanması esastır.

      d) Engellilerin bağımsız yaşayabilmeleri ve topluma tam ve etkin katılımları için erişilebilirliğin sağlanması esastır.

      e) Engellilerin ve engelliliğin her tür istismarının önlenmesi esastır.

      f) Engellilere yönelik hizmetlerin sunumunda aile bütünlüğünün korunması esastır.

      g) Engeli olan çocuklara yönelik hizmetlerde çocuğun üstün yararının gözetilmesi esastır.

      h) Engeli olan kadın ve kız çocuklarının çok yönlü ayrımcılığa maruz kalmaları önlenerek hak ve özgürlüklerden yararlanmalarının sağlanması esastır.

      i) Engellilere yönelik politika oluşturma, karar alma ve hizmet sunumu süreçlerinde engellilerin, ailelerinin ve engellileri temsil eden sivil toplum kuruluşlarının katılımının sağlanması esastır.

      j) Engellilere yönelik mevzuat düzenlemelerinde Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının görüşü alınır.

 

 

9464-1

 

               Ayrımcılık

               Madde 4/A- (Ek:6/2/2014-6518/65 md.)

      Doğrudan ve dolaylı ayrımcılık dâhil olmak üzere engelliliğe dayalı her türlü ayrımcılık yasaktır.

      Eşitliği sağlamak ve ayrımcılığı ortadan kaldırmak üzere engellilere yönelik makul düzenlemelerin yapılması için gerekli tedbirler alınır.

      Engellilerin hak ve özgürlüklerden tam ve eşit olarak yararlanmasını sağlamaya yönelik alınacak özel tedbirler ayrımcılık olarak değerlendirilemez.

 

 

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ENGELLİLERİN HAKLARINA İLİŞKİN SÖZLEŞME:

Amaç Bu Sözleşme'nin amacı, engellilerin tüm insan hak ve temel özgürlüklerinden tam ve eşit şekilde yararlanmasını teşvik ve temin etmek ve insanlık onurlarına saygıyı güçlendirmektir. Engelli kavramı diğer bireylerle eşit koşullar altında topluma tam ve etkin bir şekilde katılımlarının önünde engel teşkil eden uzun süreli fiziksel, zihinsel, düşünsel ya da algısal bozukluğu bulunan kişileri içermektedir.

Genel İlkeler İşbu Sözleşme'nin dayandığı ilkeler şunlardır:

(a) Kendi seçimlerini yapma özgürlükleri ve bağımsızlıklarını da kapsayacak şekilde, kişilerin insanlık onuru ve bireysel özerkliklerine saygı gösterilmesi;

(b) Ayrımcılık yapılmaması;

(c) Engellilerin topluma tam ve etkin katılımlarının sağlanması;

 (d) Farklılıklara saygı gösterilmesi ve engellilerin insan çeşitliliğinin ve insanlığın bir parçası olarak kabul edilmesi;

(e) Fırsat eşitliği;

(f) Erişilebilirlik;

(g) Kadın-erkek eşitliği;

(h) Engelli çocukların gelişim kapasitesine ve kendi kimliklerini koruyabilme haklarına saygı duyulması.

Madde 4 Genel Yükümlülükler

1. Taraf Devletler engelliliğe dayalı herhangi bir ayrımcılığa izin vermeksizin tüm engellilerin insan hak ve temel özgürlüklerinin eksiksiz olarak yaşama geçirilmesini sağlamak ve engellilerin hak ve özgürlüklerini güçlendirmekle yükümlüdür. Bu amaç doğrultusunda Taraf Devletler;

(a) Bu Sözleşmede tanınan hakların uygulanması için gerekli tüm yasal, idari ve diğer tedbirleri almayı;

(b) Yürürlükte mevcut, engelliler aleyhinde ayrımcılık teşkil eden yasalar, düzenlemeler, gelenekler ve uygulamaları değiştirmek veya ortadan kaldırmak için gerekli olan, yasama faaliyetleri dahil uygun tüm tedbirleri almayı;

(c) Tüm politika ve programlarda engellilerin insan haklarının korunmasını ve güçlendirilmesini dikkate almayı;

(d) Bu Sözleşmeyle bağdaşmayan eylemler veya uygulamalardan kaçınmayı ve kamu kurum ve kuruluşlarının bu Sözleşmeye uygun davranmalarını sağlamayı;

(e) Kişiler, örgütler veya özel teşebbüslerin engelliliğe dayalı ayrımcı uygulamalarını engellemek için gerekli tüm uygun tedbirleri almayı;

(f) Standartlar ve rehber ilkelerin geliştirilmesinde Sözleşme'nin ikinci maddesinde tanımlandığı gibi evrensel tasarımdan yararlanılması ve engellilerin özel ihtiyaçlarını karşılamak üzere evrensel olarak tasarlanmış ve mümkün olduğunca az değişikliği ve düşük maliyeti gerektiren ürünler, hizmetler, ekipman ve tesislerin araştırılması, geliştirilmesi, temini ve kullanılabilirliğini sağlamayı veya desteklemeyi;

(g) Maliyeti karşılanabilir teknolojilere öncelik vererek bilgi ve iletişim teknolojileri, hareket kolaylaştırıcı araçlar, yardımcı teknolojiler gibi engellilere yönelik yeni teknolojilerin araştırılması, geliştirilmesi, temini ve kullanılabilirliğini sağlamayı veya desteklemeyi;

(h) Engellilere yeni teknolojiler dahil hareket kolaylaştırıcı araçlara, yardımcı teknolojilere ve bunların beraberindeki diğer yardımcı ve destekleyici hizmetler ile tesislere ilişkin erişim bilgilerinin sağlanmasını,

(i) Engellilerle çalışan meslek sahipleri ve işyeri personelinin bu Sözleşmede tanınan haklara ilişkin eğitiminin geliştirilmesi ve böylece bu haklarla güvence altına alınan destek ve hizmetlerin iyileştirilmesini taahhüt eder.

2. Taraf Devletler ekonomik, sosyal ve kültürel haklarla ilgili olarak kaynakları ölçüsünde azami tedbirleri almayı ve gerektiğinde uluslararası iş birliği çerçevesinde engellilerin bu haklardan tam olarak yararlanmasını aşamalı olarak sağlamak için işbu Sözleşmede yer alan ve uluslararası hukuka göre derhal uygulanması gereken yükümlülükleri yerine getirmeyi taahhüt eder.

3. Taraf Devletler işbu Sözleşme'nin uygulanmasını sağlayacak yasalar ve politikaların geliştirilmesi ve yaşama geçirilmesi ile engellilere ilişkin diğer karar alma süreçlerinde engelli çocuklar da dahil olmak üzere engellilere onları temsil eden örgütler aracılığıyla sürekli danışacak ve etkin bir şekilde bu sürece dahil edeceklerdir.

4. Bu Sözleşmedeki hiçbir hüküm engelli kişilerin haklarının sağlanması bakımından daha elverişli nitelikte olan ve Taraf Devlet'in yasalarında veya Taraf Devlet'in uymayı taahhüt ettiği uluslararası hukuk kurallarında mevcut bulunan hükümleri etkilemeyecektir. Taraf Devletlerden herhangi birinin hukuka, sözleşmelere, hukuki düzenlemelere, geleneğe göre yürürlükte bulunan temel insan haklarından herhangi birini işbu Sözleşme'nin bu hakları öngörmediği veya daha dar kapsamlı olarak öngördüğü gerekçesiyle kısıtlaması veya kısmen değiştirmesi mümkün değildir. 5. Bu Sözleşme'nin hükümleri herhangi bir sınırlama veya istisnaya tabi olmaksızın federal devletlerin bütün bölgelerinde uygulanır.

Madde 5 Ayrımcılık Yapılmaması ve Eşitlik

1. Taraf Devletler herkesin hukuk önünde ve karşısında eşit olduğunu ve ayrımcılığa uğramaksızın hukuk tarafından eşit korunma ve hukuktan eşit yararlanma hakkına sahip olduğunu kabul eder.

2. Taraf Devletler engelliliğe dayalı her türlü ayrımcılığı yasaklar ve engellilerin herhangi bir nedene dayalı ayrımcılığa karşı eşit ve etkin bir şekilde korunmasını güvence altına alır.

3. Taraf Devletler eşitliği sağlamak ve ayrımcılığı ortadan kaldırmak üzere engellilere yönelik makul düzenlemelerin yapılması için gerekli tüm adımları atar.

4. Engellilerin fiili eşitliğini hızlandırmak veya sağlamak için gerekli özel tedbirler işbu Sözleşme amaçları doğrultusunda ayrımcılık olarak nitelendirilmez.

Madde 29 Siyasal ve Toplumsal Yaşama Katılım Taraf Devletler, engellilerin siyasi haklarını ve diğer bireylerle eşit koşullar altında bunlardan yararlanma fırsatını güvence altına alır ve aşağıda belirtilenleri yerine getirir:

(a) Diğerlerinin yanı sıra aşağıda belirtilenler yoluyla, engellilerin diğer bireylerle eşit koşullar altında seçme ve seçilme hakları dahil olmak üzere siyasi ve kamusal yaşama etkin şekilde ve tam katılımını doğrudan veya serbestçe seçilmiş temsilciler aracılığıyla sağlamak,

(i) Seçim usullerinin, tesislerinin, materyallerinin uygun, erişilebilir ve anlaşılması ve kullanılmasının kolay olmasını sağlamak,

(ii) Engellilerin, seçimlerde ve referandumlarda baskıya uğramadan, gizli oy kullanarak, aday olma ve etkili bir mevkide görev alma ve devletin tüm kademelerinde tüm kamu görevlerini yerine getirme haklarını koruyarak, uygun olan yardımcı ve yeni teknolojilerin kullanılmasını kolaylaştırmak,

(iii) Engellilerin seçmen olarak tercihlerini özgürce ifade edebilmelerini güvence altına alarak ve bu amaçla gerektiğinde, talep etmeleri durumunda oy kullanırken kendi seçtikleri bir kişinin desteğini almalarına izin vermek,

(b) Engellilerin ayrımcılığa uğramadan, diğer bireylerle eşit koşullar altında, kamu işlerinin idaresinde etkin ve tam katılımlarının sağlanacağı bir ortamı yaratmak ve aşağıda belirtilenler de dahil olmak üzere, kamu işlerine katılımlarının cesaretlendirmek;

(i) Ülkenin kamusal ve siyasi yaşamı ile ilgili sivil toplum kuruluşları, dernekler ve siyasi partilerin etkinliklerine ve yönetimine katılım;

(ii) Engellileri uluslararası, ulusal, bölgesel ve yerel düzeylerde temsil eden engelli örgütlerinin kurulması ve engellilerin içinde yer almalarının sağlanması.