ENPARA UYGULAMASININ KREDİ ÇEKME ALANINA EKRAN OKUYUCUYLA GİRİŞ YASAĞINA İLİŞKİN BASIN AÇIKLAMAMIZ

ENPARA.com’dan Masraflı Bir Ayrımcılık Örneği

BASINA VE KAMUOYUNA

Görme engelli bireyler, bilgisayar, mobil telefon ve tabletleri ekran okuyucu adı verilen uygulamalar desteğiyle kullanmaktadır. Bu programlar, işletim sistemlerindeki menü, kontrol, uygulama ve tarayıcılardaki bilgiyi kullanıcıya konuşma ya da Braille gibi yollarla bildirerek kişinin sistemleri erişilebilir bir biçimde yönetebilmesini sağlamaktadır. Dolayısıyla; elektronik ortamlardaki tüm sözleşme, resmi evrak ve belgeler de bir görme engelli birey tarafından rahatlıkla okunabilmektedir. Metin olarak üretilen konuşma içerikleri, TTS adı verilen yazılımlar ile sese dönüştürülmekte VE bu içerikler cihaz içersinde kullanıldıktan sonra bellek temizleme süreçlerinde yok edilmektedir. Bu nedenle de bir güvenlik açığı söz konusu değildir.

Enpara.com’un yayımladığı mobil uygulamalar da, diğer bankacılık uygulamalarında olduğu gibi, ekran okuyucularla kullanılabilmektedir. Hatta Görece erişilebilir olması nedeniyle, pek çok görme engelli bireyin Enpara üyesi olarak sistemden faydalandığı bilinmektedir.

Son zamanlarda, bazı görme engelli arkadaşlarımızın uygulamadaki kredi çekme alanına ekran okuyucu kullanarak giriş yapamadıklarını belirtmeleri üzerine, dernek üyelerimizden Enpara kullanıcısı Çağrı Artan, sorunu yeniden üretmek amacıyla iPhone’daki ekran okuyucu olan Voice Over ile kredi alanına tıklamak istemiş ve müşteri temsilcisiyle görüşün uyarısı almıştır. Ekran okuyucusunu kapatarak yine aynı alana tıkladığında ise, işlemlerine devam edebildiğini fark etmiştir.

İlk etapta Çağrı ve bizlerce, durumun bir erişilebilirlik sorunu olduğu umularak Enpara’nın destek merkezi aranmış, şikayet kayıtları yapılmıştır. Birkaç gün sonrasında gelen yanıt ise, ne yazık ki şaşırtıcı ve derinden yaralayıcı olmuştur bizler için. Yanıtta kısaca, kredi alanına görme engelli kullanıcıların girişinin bilinçli olarak uygulama tarafından engellendiği, sebebin ise görme engellilerin sözleşmedeki hassas konulara tek başına erişimlerinin sakıncalı olduğu belirtilmiştir.

Bu noktada ilgili mevzuata yakından bakmak yerinde olacaktır. Bireyin maddi ve manevi varlığı; sadece iç hukuk kuralları ile değil; başta Hukukun Evrensel İlkeleri olmak üzere; birçok uluslararası düzenleme ile de koruma altına alınmıştır. Dünya üzerinde bulunan birçok ülke ve Ülkemiz açısından da bağlayıcı nitelik taşıyan İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 6’ncı maddesi ile Herkesin, her nerede olursa olsun, hukuk kişiliğinin tanınması hakkına sahip olduğu hüküm altına alınmıştır.

Yine aynı Beyanname’nin 7’nci maddesinde ise, Kanun önünde herkesin eşit ve farksız olarak kanunun eşit korumasından yararlanma hakkı olduğu düzenlenmiştir. Bu düzenlemeler açıkça ifade etmektedir ki hukukun birey olarak tanıdığı herkesin maddi ve manevi vücut bütünlüğüne saygı gösterilmek zorundadır.

İç hukukumuz açısından mesele ele alındığında; 1982 Anayasası’nın 10’uncu maddesinde, herkesin kanun önünde eşit olduğu; 5’inci maddesinde, Devletin kişi hak ve hürriyetlerine yönelik her türlü engelleyici müdahaleyi ortadan kaldırma yükümlülüğü olduğu düzenlenmiştir. Türk Medeni Kanunu’muz ile 18 yaşını doldurmuş ayırt etme gücüne sahip herkes, hukuken tam ehliyetli yani her hakka sahip ve her türlü borç altına girebilecek kişi olarak tanımlanmıştır. Yapılan tanımda, görme engelli bireyler, kısıtlanması gereken, hukuken korunmaya muhtaç olarak tanımlanmamıştır.

Özetlenmeye çalışılan yasal düzenlemeler göstermektedir ki; 18 yaşını doldurmuş ve ayırt etme gücüne sahip her görme engelli, hukuken tam ehliyetli bir bireydir ve her türlü borç altına girmekte de özgür olup; hukuki kişiliğine saygı gösterilmesi zorunludur. Ancak, enpara.com isimli yapı, gerek uluslararası gerekse iç hukuku yok sayarak; son derece ayrımcı ve aşağılayıcı bir tutumla; kendini, görme engellilerin koruyucusu addetmiş; kredi çekmek gibi bir işlemi, karmaşık bir işlem kabul ederek ve hem görme engellilerin hukuki varlığına, hem de zekasına hakaret eder biçimde, bu işlemi tek başlarına yapamayacakları; çağrı merkezlerince yönlendirilmeleri gerektiği sonucuna ulaşmıştır. Bu kapsamda kullanıma açılan uygulama, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerinin Korunmasına İlişkin Sözleşme, 1982 Anayasası ve Türk Medeni Kanunu hükümlerine açıkça aykırılık teşkil etmektedir.

Yukarıda uluslararası ve iç hukuk bakımından da açıklandığı üzere, yapılan uygulamanın hiçbir mantıklı izahı olmadığı gibi, her yönüyle eşitliğe aykırı ve ayrımcılık içerdiğini belirtmek kaçınılmazdır. Aynı zamanda bu muamele, görme engelli bireylerin aklıyla alay etmek anlamını taşımaktadır. Durumun, bir kişinin kadın oluşu, uzun ya da kısa boyluluğu, sarışın veya esmerliği gerekçesiyle belli işlemleri yapmasının engellenmesinden hiç bir farkı olmadığını düşünüyoruz. Yani, alenen Enpara.com tarafından toplumdaki bir grup, yeti farkına dayanılarak, aşağılanmakta ve ayrımcılığa tabi tutulmaktadır.

Bireylerdeki yeti çeşitliliğinin eksiklik değil, bir farklılık olduğunu savunan ve tüm yaşamı eşit, erişilebilir, Engelsiz hale getirebilmek için mücadelesine devam eden Engelsiz Erişim Derneği olarak, bu insanlık dışı ayrımcı uygulamayı kınıyor, Enpara söz konusu ayrımcı tutumundan vazgeçinceye dek her türlü hukuki yolu sonuna kadar kullanacağımızı beyan ediyoruz. Toplumun tüm fertlerini, mücadelemizi desteklemeye davet ediyoruz.

 

Kamuoyuna saygılarımızla duyurulur.

Engelsiz Erişim Derneği