Toplam Okunma 0
10. sayı, Aralık 2014
Eveeet evrensel hediyeleşme günlerine yaklaşıyoruz. Yılbaşı geliyor. Yılbaşı deyince, eğlence programları, milli piyangodan çıkacak büyük ikramiye ile yapılacak güzel şeylerin hayalleri ve tabii ki yılbaşı çekilişleri ile bana kim çıkacak, ben kime çıktım acaba merakı ve arkasından ne alsam telaşı akla geliyor. Yazımızın girişini yılbaşı geliyor diye yılbaşı ile açtık. Bunun gibi hediyeleşmenin yaygın olduğu özel birçok gün vardır. Doğum günleri, evlilik, yıl dönümleri, sevgililer günü, bayramlar, evlilikler, doğumlar, hastalıklar bu günlerdendir ya da hiç sebepsiz sadece içinden öyle geldiğinden, birisini mutlu etmek için alınan hediyeler de vardır.
Birinden hediye almak ya da birine hediye almak aslında çok keyifli şeyler olmasına rağmen bazen ne alacağına karar verememek bu keyifli işi işkenceye çevirebilmektedir. Sanırım birisine ne hediye alacağımızı belirlemek için “ona ne hediye edersem, onu mutlu ederim” sorusunu kendimize sorarak işe başlarız. Sonra düşünürüz, kaç yaşında? Kadın mı erkek mi? Çalışıyor mu? Öğrenci mi? Nasıl yaşıyor? İlgi alanları nedir? vs. Tabii işin bir de kişinin bize yakınlığı ve hediye için ayrılacak bütçe gibi başka kriterler de bulunmaktadır. Ben bu yazımda bütün diğer kriterleri bir kenara bırakarak, eğer hediye alacağınız kişinin bir fiziksel engeli bulunuyorsa ona ne alınabileceğine yönelik size bazı ipuçları vermeye çalışacağım.
Günümüzde üretilen ürünlerin büyük bir çoğunluğu hala evrensel tasarım ilkesine uygun olarak üretilmediği için herhangi bir fiziksel engeli bulunan kişiler aldıkları ürünleri etkin kullanamamaktadır. Ya da etkin kullanabilmek için her kuş kendi yuvasını kendisi kurar misalinde ifade edildiği gibi kendi kendine çözümler bulabilmek için fazladan emek ve zaman harcamak zorunda kalmaktadır.
Gelelim ipuçlarına, yukarıda da belirtmiştik ya hediye alacağımız kişinin bireysel özelliklerini düşünürüz diye, burada amacınız hediye alacağınız kişinin hayatını kolaylaştırmak olabilir. Böyle bir amaca yönelik olarak, yani dünyada ve ülkemizde engelli kişilerin hayatlarını kolaylaştırmak adına geliştirilen destek ürünlerin satıldığı mağazalar bulunmaktadır. Bu mağazalarda, manuel ya da mekanik ürünlerden, elektronik ürünlere yahut yazılımlar veya donanımsal cihazlara kadar birçok araç gereç bulunmaktadır. Bu mağazalara göz atabilirsiniz. Sözü edilen mağazalarda neler mi var? Ben görme engelli olduğumdan diğer engel grupları için şu anda doğru örnekler veremeyebilirim. Bu nedenle örneklerimi daha çok kendi yaşantım üzerinden seçeceğim.
Mesela biz görme engelliler için çorap çiftleştirmek ölümden beter gibi bir şey. Diyelim ki çamaşırlarımızı makineye attık yıkandı, kurudu ve şimdi sırada katlayıp kaldırması var. Büyük çamaşırları bir birinden ayırması kolay ama o çoraplar yok mu? Her şeyi ile birbirinin aynı. Hay Allah! Sadece renkleri farklı. İşte bunun için çok pratik bir ürün geliştirmişler. Çift olan çorapları birbirine mandal gibi bir aparatla tutturuyorsun ve makineye öylece atıyorsun. Çorap çift olarak yıkandığı için tekini aramak zorunda kalmıyorsun. Böylece biz görmeyenler, hem çorapları eşleme stresinden kurtuluyoruz hem de bir ayamıza mavi öbür ayamıza siyah çorap giyme ihtimalini ortadan kaldırıyoruz. Üstelik fiyat olarak da çok cazip bir ürün. Hatta basit aparatlarla böyle bir ürünü kendiniz dahi yapabilirsiniz.
Görme engelliler için sihirli birkaç üründen daha bahsedip destek ürünlerini bir kenara bırakacağım. Mesela rengini tanımak istediğiniz ürünün üzerine tutuğunuzda onun ne renk olduğunu söyleyen cihazlar var. Bu cihazların, farklı fiyat aralıklarında, farklı yeteneklerde olmak üzere birçok çeşidi bulunmaktadır. Renk tanıma cihazları, giyinirken kıyafet seçiminde ve makineye çamaşır atarken çamaşırları renklerine göre ayırmakta çok işe yarar. Başka bir mucizevî ürün ise ses etiketleyici cihazlardır. Adem Vural’ın eylül sayımızda detaylı olarak anlattığı cihazlar mutfaktaki pek çok ıvır zıvırı, ecza dolabındaki ilaçları ve kredi kartlarımızı ayırt etmeye kadar birçok ürünü erişilebilir hale getirmek için kullanılabilen muhteşem bir cihazdır.
Şimdi destek mağazalarının dışına çıkalım ve kendi yeteneklerinizle bir görmeyenin hayatını nasıl kolaylaştırabilirsiniz onlara bakalım. Örneğin bir görme engelliye bir çiçek gönderdiniz. Üzerine yazdığınız notu kabartma harflerden oluşturduğunuzda, onun sizin hediyenize doğrudan erişimini sağlamış olacaksınız. İşte o zaman emin olunuz ki o çiçeğin kıymeti bir bahçe dolusu gülden ya da ağaçlar dolusu çiçekten çok daha büyük olacaktır. Şimdi size yaşanmış bir örnek olay aktarayım. Eşim Adem Vural anlatıyor. Bir arkadaşı ona rubik küplerinden almış. Normalde bu küpler, değişik renklerdeki daha küçük küplerden oluşmakta ve oyunun amacı birbirinden farklı yerlerde bulunan ama aynı renk olan küpleri en kısa zamanda bir araya getirmek. Nasıl yani diyebilirsiniz ve bir görmeyene alınacak en saçma hediye diye düşünebilirsiniz. Ancak arkadaşı aldığı küpün üzerindeki birbirinden değişik renklerdeki küçük küplere, farklı şekilde etiketler yapıştırmış. Bu sayede aldığı küpü görmeyen birinin erişimine uygun hale getirdikten sonra Adem’e hediye etmiş. Ve Adem: “O küple uzun zaman çok güzel oyunlar oynadık” diyor.
İşte sizler de benzer basit düzenlemelerle aldığınız çok sıradan bir şeyi bile çok kıymetli hale getirebilirsiniz. Hemen birkaç örnek ile hayal dünyanızı geliştirelim. Diyelim ki arkadaşınıza bir müzik cd’si aldınız. Müzik cd’sinin albüm bilgilerini kabartma yazıya çevirebilir, aynı bilgileri posta ile arkadaşınıza iletebilir veya kendi sesinizle okuyarak sesli bir kayıt oluşturabilirsiniz. Diyelim ki bir kıyafet aldınız. Kazak, gömlek vs. aldığınız kıyafetin yakasının arka iç kısmına giysinin renginin baş harfini kabartma harf ile (ki bu birkaç nokta demektir), iğne iplikle işlediğiniz takdirde süper bir jest yapmış olursunuz.
Mesela görme engelli arkadaşınıza bir kitap hediye etmek istiyorsunuz. Ona matbu basılmış bir kitap aldığınızda bunun arkadaşınız için çok da bir önemi olmayacaktır. Ama eğer zamanınız varsa o kitabı okuyarak sesli kaydını oluşturabilir ya da kitabı tarayıcıyla tarayarak elektronik formatını ona hediye edebilirsiniz. Çok kısıtlı olsa da bazı kitapları seslendirilmiş olarak da kitapçılarda bulmak mümkün ya da seslendirilmiş şiir kitapları da görme engelli birisi için çok güzel birer hediye olabilir. Yine seçenekler kısıtlı olsa da erişilebilir standartlarda hazırlanmış bir elektronik kitap satın alarak görme engelli arkadaşınıza armağan edebilirsiniz.
Diyelim ki arkadaşınıza küçük bir ev aleti aldınız. Kullanma kılavuzunu seslendirip, cihazı ve parçalarını betimleyerek, aldığınız hediyeyi daha anlamlı bir hale getirebilirsiniz. Bazen arkadaşınızın evinde olan bir ev aletinin ya da başka bir cihazın kullanma kılavuzunu seslendirmek de çok güzel bir hediye olabilir. Ve bu hediyenin ne müthiş bir etki oluşturacağını hayal bile edemezsiniz.
Aslında hediyenin anlamı bir yerde “sen benim için önemlisin, hayatında benden bir iz olsun” demektir. Yukarıda belirttiğim noktalar kişileri gerçekten önemsediğinizi ifade eden, o kişilerle empati kurabildiğinizi vurgulayan ve onu olduğu gibi tüm gerçekliğiyle algılayıp kabul ettiğinizi gösteren davranışlar olacaktır.